Bài vị là gì? Bài vị gia tiên lập như thế nào cho đúng?

Bài vị hay linh vị đã có rất lâu đời trong thờ cúng của người Việt, từ các công trình văn hóa đến thờ gia tiên, nhưng không nhiều người hiểu rõ ý nghĩa sâu xa bài vị là gì? Và ít người hiểu rõ cách lập, cách thỉnh và đặt bày trí trên bàn thờ như thế nào. Hơn nữa, nội dung viết chữ trên bài vị sao cho đúng niêm luật thờ tự là điều không dễ dàng. 

Vâng, quý vị thân mến, không biết quý vị có đồng ý với chúng tôi rằng việc thờ bài vị không chỉ là thứ đồ trang trí trên bàn thờ. Mà cần hiểu rõ tấm thẻ linh vị đó có ý nghĩa gì với người đã mất, nhìn vào đó những người phụng thờ sẽ hiểu và cảm nhận được điều gì hiện hữu. Bởi trang hoàng, nghi lễ thờ tự là nét đẹp văn hóa, nhưng hiểu rõ để truyền lại đời sau giữ được cái đẹp đó mới là cái nếp của văn hóa.

Chúng ta hiểu rõ tục lệ, ý nghĩa bao nhiêu càng thấy được giá trị quan trọng của việc thờ tự. Ngay từ chọn gỗ để làm, tới nghi lễ lập bài vị, đề chủ, và cuối cùng là mai thần chủ. Bởi, để là một đồ thờ tự khí linh thiêng là cả quá trình tâm huyết thực hiện chứ không phải là sản phầm có sẵn nào đó đâu.

Vậy câu hỏi để có bài vị thờ cúng linh thiêng đúng nghĩa hay chỉ đơn thuần là một đồ thờ trang trí? Chúng ta sẽ cùng nghị luận và tìm câu trả lời ngay sau đây, Quý vị nhé!

Bài vị là gì? Linh vị là gì?

Bài vị (牌 位) còn được gọi là Linh vị ,thần vị, long vị, minh tinh và người xưa hay gọi nhất là thần chủ. Bài vị (Linh vị) là một cái thẻ ở giữ đề họ tên, chức tước, hai bên ghi ngày tháng năm sinh, năm tử của người mất. Tấm thẻ thường làm bằng gỗ hay có khi giấy. (bằng giấy thường dùng 1 cho người mói mất lần rồi hóa).

Tìm hiểu về phong tục ý nghĩa thờ bài vị & Thần chủ thờ gia tiên của người Việt

Ý nghĩa bài vị thờ

Bài vị có ý nghĩa tượng trưng cho sự hiện diện của linh hồn người đã mất ở trên bàn thờ từ các công trình văn hóa cho đến gia tiên. Tấm thẻ bài đó được xem như là bức tượng hay tương đồng như di ảnh của người được thờ. Thông qua sự hiện diện trên thẻ bài đó để được phù hộ, che trở, mà còn thể hiện lòng hiếu kính, nhớ đên ân thâm nghĩa trọng. Cụ thể như sau:

Thần vị trong các công trình văn hóa

Bài vị thờ thần linh đã xuất hiện từ rất lâu đời và đã được sử dụng phổ biến trong việc thờ tự theo phong tục người Việt. Thần vị là đồ thờ quan trọng trong nhiều nơi thờ cúng để thể hiện văn hóa tâm linh như: đình, chùa, đền, miếu thờ thần, thánh hay các nơi thờ tổ nghề, tổ nghiệp…

Có những nơi thì tạc tượng thờ, nếu không có thì làm bài vị sau đó khoác khăn choàng và đặt mũ lên tượng trưng như thân thể các ngài đang ngự. Đến ngày tuần tiết, hay tiệc thánh dân làng đều đến làm lễ, có nơi thì rước kiệu.

Thần chủ trong các nhà thờ dòng họ

Với các nhà thờ từ đường dòng họ hay chi tộc là nơi khỏi thủy, phát tích của các họ mạc. Nơi đó thờ bài vị thủy tổ và các tổ phân chi, là nơi nguồn gốc của những người cùng họ. Khi giỗ, tết đến mọi tới nhà thờ để làm lễ để tỏ lòng hiếu kính, nhớ ơn và biết đâu cội nguồn, huyết thống của mình.

Bài vị trên ban thờ gia tiên

Bài vị dùng để trên bàn thờ gia tiên (tương đồng như di ảnh thờ hiện nay) gọi là bài vị gia tiên dùng để thờ cúng tổ tiên, ông bà và những người quá cố.Đối với các thần chủ thờ gia tiên thì tấm thẻ bài đó hiển nhiên như người thân đã khuất. Hiển nhiên, cho nên người ta vẫn luôn tâm niệm:

“Sự tử như sự sinh, sự vong như sự tồn”

  (Thờ lúc chết cúng như lúc còn sống. Thờ lúc khuất cũng như lúc hãy còn). Trên bài vị thường thấy gi vai vế, ấy là cái nghĩa và quan hệ đấy.

Thời kỳ công nghệ chụp ảnh còn chưa ra đời, tấm bài vị thờ của gia tiên trở thành vật bất ly thân của con cháu. Cho nên dù phải rời xa “nơi chôn rau cắt rốn” thì ng ta vẫn mang linh vị theo đầu tiên. Nếu không mang được theo thì làm cái khác để thờ tổ tiên.

Kết luận ý nghĩa tấm thẻ bài

Vậy nên, Bài vị — Long vị là một trong những đồ thờ cúng có ý nghĩa vô cùng linh thiêng. Một phần để tưởng nhớ những người đã khuất, một phần để lưu truyền cho con cháu đời sau mãi ghi nhớ công ơn của thánh thần, hay tổ tiên gia đình mình. Chính vì vậy, tấm thẻ bài thần chủ thờ như để nhắc nhớ thế hệ sau luôn hướng về những người đi trước.

Như vậy đủ thấy được sự quan trọng và ý nghĩa tâm linh to lớn của tấm bài vị thờ gia tiên trong văn hóa thờ cúng người Việt.

Ngày nay, tuy với sự phát triển của xã hội. Việc ghi hình và di ảnh để thờ rất dễ dàng nhưng giá trị của những tấm bài vị thờ vẫn giữ nguyên giá trị. Trong những nơi thờ tự của gia tiên không thể thiếu tấm thẻ bài  như  cửu huyền thất tổ.

Tục lệ lập bài vị thờ gia tiên theo văn hóa của người Việt

Nghi lễ lập thờ thần chủ của người xưa:

Xưa, việc lập thờ bài vị thì phải theo lễ nghi rất trọng vọng: phải làm nhà trạm bên cạnh huyệt, mời quan đến đấy đề chủ (viết chữ trên thần chủ) trước khi hạ huyệt chôn cất.

Với nhà quan lại, tục lệ thường mời quan to, nhất là có chân khoa bảng, đến đề chủ, và một vị quan kém phẩm trật đến phủng chủ, nghĩa là bưng bài vị đặt lên linh xa, rồi sau mới rước về đặt ân vị trên bàn thờ. Phải tổ chức đám rước quan cho nghi vệ, xếp đặt nơi hành lễ có quy củ, tiếp đãi khách trọng thể; sau khi đã tiễn đưa quan về còn phải đem lễ vật và tiền tạ ơn.

Cũng có những nhà thanh bạch muốn giữ nền nếp, phần nhiều là nhà thư hương, mời bạn thân của ông hay của cha đến đề chủ, lễ nghi giản ước.

 Dù sao, tục thờ thần chủ với lễ nghi đề chủ phủng chủ phiền phức và tốn kém, không dễ gì được tuy thới đời vẫn ưa chuộng.

Nghi lễ lập thờ bài vị hiện nay:

Ngày nay, khi các nhà có người thân mới mất, thì đặt mua linh vị tại Mỹ Nghệ Sơn Đồng và nhờ tư vấn và khắc chữ. Sau đó, nhờ các sư hoặc thầy cúng về làm lễ an vị lập bài vị thờ gia tiên. Hoặc gia đình ra mộ thỉnh người mất, rồi về tự làm lễ.

Vị trí đặt bày bài vị trên bàn thờ gia tiên

Tất cả những thần chủ đủ bốn đời từ thế hệ cuối cùng trong nhà trở lên, đều đặt trong khám giam (thờ khám gian để có chỗ bày được nhiều thần chủ), mỗi khi có giỗ một vị nào thì rước thần chủ vị ấy ra đặt trước khám, làm lễ xong lại rước để vào nguyên vị.

 Thần chủ để thờ cho đến khi vị tổ có tên đề ở đấy lên bậc năm đời (kể từ thế hệ cuối cùng thờ lên) thì làm lễ chôn ở trong cùng nhà thờ, theo tục Ngũ đại mai thần chủ (năm đời thì chôn thần chủ). Những vị tổ kế tiếp có bài vị trong khám đương nhiên lên bậc thế thứ.

Loại gỗ nào được chọn làm bài vị?

Bài vị từ xưa đến nay thường được trân trọng làm bằng gỗ mít, gỗ thị, gỗ vàng tâm vì độ bền, mà lại thơm, gắn liền với ý nghĩa tâm linh lên rất thích hợp và được trọng dụng trong việc làm linh vị thờ cúng. Gỗ Mít, gỗ Vàng Tâm là hai thứ gỗ cao quý chuyên dùng làm đồ thờ (tượng thần Phật bao giờ cũng tác bằng mít, bằng vàng tâm, bền hơn tất cả các thứ gỗ khác để sơn).

Ngày nay, các gia đình mà có không gian để mộc thì làm chọn làm bài vị bằng gỗ Hương, vì gỗ có mùi thơm nhẹ mà vân gỗ rất đẹp. Ngoài ra, nhà có điều kiện thì cố tìm cho kỳ được gỗ Ngọc Am, loại gỗ rất quý, thơm mát, lại đặt biết linh thiêng với việc tâm linh. Tuy nhiên hai loại gỗ này thì có giá rất đắt mà khó kiếm

Cách viết bài vị để lập thờ gia tiên

Theo tín ngưỡng văn hóa dân gian người Việt, Thần, Phật và gia tiên được coi là thần linh phù hộ cho các thành viên trong gia đình được bình an, vận nhà được ổn định. Do vậy viết lập bài vị để thờ gia tiên rất quan trọng. Viết đề chủ trên linh vị thờ gia tiên cần sự am hiểu về văn hóa, tín ngưỡng. Cách bày bài vị trên bàn thờ đúng hay sai cũng có liên quan chặt chẽ đến vận khí, bày đúng thì được yên hàn và tăng cường vận may cho mọi người.

Chữ viết trên bài vị thờ gia tiên theo nguyên tắc nào?

Theo cách đếm tuần tự 4 chữ Quỷ – Khốc – Linh – Thính thì số chữ viết trên bài vị phải được chia hết cho 4, hoặc chia cho 4 còn dư 3 (không được dư 1 hoặc dư 2).

• Nếu người được thờ là nam giới thì phải vào chữ Linh (dư 3)
• Nếu người được thờ là nữ thì phải vào chữ Thính (chia hết) là được.

Quan điểm về bốn chữ Quý – Khốc – Linh – Thính khi viết bài vị

Có người cho rằng số chữ trên bài vị gia tiên được tính theo lần lượt là Quỷ – Khốc – Linh – Thính là điều mê tín, ngày nay nên bải bỏ. Đây là vấn đề tế nhị phụ thuộc vào tâm linh của từng người, từng nhà thì hãy để cho từng người, từng nhà quyết định. Nói rằng mê tín nên bải bỏ thì còn nhiều việc nữa có nên bải bỏ không, thí dụ coi ngày giờ tẩm liệm, động quan, hạ huyệt, chôn …

Các nội dung viết chữ trên linh vị thờ gia tiên

Bài vị được viết bằng chữ Hán Nôm chiều dọc từ trên xuống, từ phải qua trái

Hàng chính giữa ghi: Vai vế của người được làm bài vị (như cha = hiển khảo; ông nội = tổ khảo; bà cố = tằng tổ tỷ; ông sơ = cao tổ khảo); tiếp đến là tước vị (nếu có); sau đó là tên (gồm tên húy = tên chính, tên tự, tên hiệu, tên thụy … nếu có).

Nếu là bài vị mẹ hoặc bà thì ghi theo tước vị của cha, ông; sau đó ghi họ của ông + nguyên phối (hoặc thứ thất, kế thất, trắc thất…) phu nhân.

• Hàng bên trái (từ trong nhìn ra) ghi ngày tháng năm sinh.
• Hàng bên phải (từ trong nhìn ra) ghi ngày tháng năm mất.
• Cuối cùng là 3 chữ “chi Linh vị”, cũng có khi ghi “Thần chủ” hoặc “Linh vị”.

Viết bài vị gia tiên bằng chữ Hán Nôm hay chữ Quốc ngữ

Ngày xưa, các mẫu thần chỉ linh vị thờ gia tiên đều được lập viết bằng chữ Hán Nôm do ông cha ta đều học chữ Hán Nôm. Nhưng ngày nay, con cháu không còn học chữ Hán Nôm mà đang học chữ Quốc ngữ, vậy phải viết bài vị theo chữ nào?

Trong thực tế hiện nay, khi gia đình có người thân mới mất, hầu hết các gia đình đều nhờ đến các sư hoặc các thầy cúng làm bài vị gia tiên. Và do đó các linh vị gia tiên cũng được viết bằng chữ Hán Nôm, dù cả người sống và người đã mất đều không biết một tí ti nào về những chữ Hán Nôm ghi trên đó.

Đó hình như là một “thói quen”, dường như vẫn còn đâu đó có suy nghĩ nếu mẫu bài vị thờ gia tiên không được viết bằng chữ Hán Nôm là “không nghiêm túc”, “không đẹp”, “không thật sự thương tiếc”. Ngoài ra cũng có nơi cho rằng vì đã nhờ cậy nên viết thế nào cũng được, chữ Hán Nôm hay chữ Việt không quan trọng mà quan trọng là ở tấm lòng. Từ đó mà hết đời này sang đời khác, hết người này đến người khác đều được viết bài vị gia tiên bằng chữ Hán Nôm.

Quan niệm của ông cha ta xưa khi làm bài vị cho người đã mất là để tưởng nhớ và để thờ cúng, người đã mất sẽ hiện diện ở thẻ bài mỗi khi có cúng tế. Nhà có nhiều bài vị gia tiên (vì cúng đến 4 đời trên) thì khi cúng tế người nào, thẻ bài của người đó sẽ được đem đặt vào chính giữa bàn thờ, khi cúng xong mới đưa trở lại vị trí cũ.

Quan niệm như thế là phù hợp với lúc bấy giờ, ông cha ta đều học chữ Hán Nôm. Người sống cũng như người đã mất nhìn vào bài vị cũng biết được là của người nào, của tổ tiên nào, khi cúng tế vị nào thì biết mà đưa linh vị vào chính giữa. Người đã mất cũng biết đâu là linh của mình để về hiện diện đúng chỗ, không phạm vào chỗ của tổ tiên khác. Ngày nay, bài vị gia tiên nên viết bằng chữ quốc ngữ cho dễ đọc dễ hiểu.

Cũng không nên phân biệt chữ Hán Nôm và chữ thuần Việt, vì có những chữ không có chữ thuần Việt, hoặc nếu có thì nghe không hay, không có ý kính trọng, thí dụ: tằng tổ khảo = ông nội (ông cố). Ví Dụ: không lẽ trên bài vị viết: “Ông nội (ông cố) Nguyễn quý công húy Trọng Hòa chi linh vị”, vừa Hán Việt vừa thuần Việt đọc nghe lủng củng. Trong khi nếu viết: “Tằng tổ khảo Nguyễn quý công húy Trọng Hòa chi linh vị” thì sẽ dễ được chấp thuận hơn.

Kết luận: Có thể sử dụng mẫu bài vị thờ gia tiên viết bằng chữ Quốc Ngữ không?

Vậy nên việc viết bài vị bằng chữ Quốc ngữ (Tiếng Việt) là hoàn toàn bình thường và phù hợp với sự phát triển của xã hội ngày này. Giống như mẫu linh vị cửu huyền thất tổ chữ Việt này: https://mynghesondong.vn/bai-vi-cuu-huyen-that-to-chu-viet-mbv-11

 

Viết đề chủ thờ gia tiên có nên ghi vai vế của người được thờ không?

Việc ghi vai vế của người mất làm cho bài vị gia tiên phải làm mới liên tục khi có một đời khác thay thế làm người chủ cúng.

Ví dụ A là người chủ cúng thì A thờ cúng 4 đời gồm cha mẹ, ông bà nội, ông bà cố, ông bà sơ và bài vị cũng được lưu giữ 4 đời. Nhưng khi A mất, con A là B thay làm người chủ cúng thì ngoài việc lập bài vị cha mẹ mới mất (A), B còn phải làm mới lại thẻ bài của ông bà nội (thay vì cha mẹ), ông bà cố (thay vì ông bà nội), ông bà sơ (thay vì ông bà cố).

Và cho rằng, không nên ghi vai vế vào trong bài vị gia tiên mới có thể lưu giữ được 4 đời, người chủ cúng tự biết vai vế của thẻ đó. Để hiểu hơn, quý khách vui lòng xem thêm bài : Cách viết bài vị để thờ

Xem các mẫu bài vị thờ gia tiên tại: http://mynghesondong.vn/bai-vi-go

 

Liên hệ để được tư vấn miễn phí về thiết lập bài vị thờ gia tiên:

Công ty Cổ phần Mỹ nghệ Sơn Đồng

Xóm Xa – Sơn Đồng – Hoài Đức – Tp.Hà Nội

Hotline: 0945717289 Mr Văn Anh

Liên kết google Maps: https://goo.gl/maps/XvkQABUTfdh3ffxQ7

MỸ NGHỆ SƠN ĐỒNG MIỀN NAM:

315 Đường ống nước Thọ Khu phố Hội Hoá 2 – phường Bình An – Dĩ An – Bình Dương;

Hotline: 0919.939.424 Mr Văn – 0916.433.349 Mr Thắng