Trong ngôi nhà truyền thống của người Việt. Phòng thờ, nhà thờ luôn ở vị trí trang trọng nhất. Bàn thờ là nơi để mọi người thể hiện tín ngưỡng tâm linh của gia đình. Và từ xưa tới nay việc bố trí phòng thờ theo phong thủy và chọn, sắp xếp đồ thờ theo phong thủy luôn được quan tâm để làm sao có được trốn tâm linh thanh tịnh, mang lại yên ấm cho tâm hồn, cuộc sống mỗi nhà.
Song song với việc chọn hướng đặt bạn thờ phong thủy theo tuổi thì chắc chắn việc sắp xếp, bố trí đồ thờ, phòng thờ theo phong thủy trong nhà cũng là một phần của phong thủy thờ cúng. Mỗi một đối tượng thờ cúng sẽ được bố trí các đồ thờ cúng phong thủy và sắp xếp theo các thứ tự khác nhau.
Tuy nhiên, không phải ai cũng biết bài trí phòng thờ đúng phong thủy. Vì vậy, bạn có thể tham khảo một số cách bố trí bàn thờ gia tiên, phật… tại nhà dưới đây:
Cơ bản về phong thủy
Phong thủy (chữ Hán: 風水) là học thuyết chuyên nghiên cứu sự ảnh hưởng của hướng gió, hướng khí, mạch nước đến đời sống hoạ phúc của con người. Về mặt từ nguyên, 風 phong có nghĩa là “gió”, là hiện tượng không khí chuyển động và 水 thủy có nghĩa là “nước”, là dòng nước, tượng trưng cho địa thế.
Phong thủy không phải là yếu tố đơn lẻ mà là tổng hợp hàng loạt yếu tố về địa hình địa thế xung quanh nhà ở, thôn xóm, thành phố hoặc mồ mả, hướng gió, dòng nước cùng tọa hướng, hình dạng, bố cục mặt bằng không gian xây dựng. Phong thủy liên quan đến cát hung, họa phúc, thọ yểu, sự cùng thông của nhân sự. Cát ắt là phong thủy hợp, hung ắt là phong thủy không hợp.
Vị trí bàn thờ trong nhà
Bàn thờ gia tiên trong mỗi gia đình chính là nơi tâm linh, thể hiện tấm lòng với người đã khuất có công sinh thành và có ý nghĩa giáo dục về mặt truyền thống, cội nguồn. Với gia đình người Việt dường như không thể thiếu bàn thờ gia tiên. Tuy nhiên mỗi vùng miền sẽ có cách sắp đặt và bố trí khác nhau.
Do đó, bạn có thể tham khảo một số nguyên tắc cơ bản trong việc bố trí phong thủy bàn thờ sau: Bàn thờ gia tiên trong ngôi nhà truyền thống thường đặt ở chính giữa gian nhà chính, không gian cũng thường sử dụng lễ tết, cúng giỗ, và việc đại sự. (Giải pháp trấn phong của người xưa vẫn thường có Bình Phong hoặc tấm dại trước hè để tránh khí gió độc hay người nhìn và đi thẳng vào gian giữa, để người ngoài bước vào nhà thì vào bên nách và không nhìn thấy hết bàn thờ, bài vị và hình ảnh tổ tiên.)
Bàn thờ gia tiên trong ngôi nhà hiện đại: thường là nhà thiết kế với nhiều phòng và nhiều tầng nên dễ ràng để có một không gian riêng cho việc thờ cúng, nhưng nhiều gia đình vẫn theo truyền thống và đặt ở phòng khác gia đình. Nếu ở dưới tầng 1 nên ở vị trí sát giếng trời hay vị trí trong khoảng thông tầng, nằm ở phía sau nhà và không lộ diện ra phòng khách. Nếu đặt trên tầng thì nên kín đáo với người ngoài và tạo cảm giác gần gũi với người trong gia đình.
Không kê bàn thờ hướng trực tiếp với cửa
Khi bài trí bàn thờ, gia chủ nên tránh kê bàn thờ hướng trực tiếp với cửa ra vào hoặc phía dưới cửa sổ. Bởi theo quan niệm phong thủy, điều này sẽ làm thoát khí khiến chủ nhà không gặp may mắn. Trong trường hợp diện tích ngôi nhà khiêm tốn, bàn thờ nhìn thẳng với lối cửa vào hoặc đặt tại vị trí mà nhiều người quan sát và nhòm ngó thấy, cần phải làm rèm che lại phía trước và hai bên. Không đặt bàn thờ ở lối đi lại Bàn thờ là nơi cần yên tĩnh, thanh tịnh. Vì vậy đặt ở gần lối đi lại ồn ào sẽ khiến gia chủ không gặp may, hao tán tài lộc. Bên cạnh đó, cũng không nên đặt phòng thờ cạnh hoặc dưới phòng trẻ em, sân chơi sẽ làm mất đi sự tĩnh tại cần thiết cho không gian thờ cúng.
Không kê bàn thờ gần nhà vệ sinh, nhà tắm
Bàn thờ là nơi tôn nghiêm và linh thiêng nhất trong nhà. Vì vậy, khi kê bàn thờ gia chủ tuyệt đối không được kê gần nhà vệ sinh, phòng tắm hay khu vực ô nhiễm như gần cống thải… Điều này sẽ làm ô uế không gian thiêng liêng. Nếu nhà quá chật chội thì nên chọn chỗ cao và tránh xa tối đa những chỗ không sạch sẽ.
Không đặt bàn thờ quá lộ liễu
Nếu nhà có nhiều tầng, bàn thờ nên đặt ở tầng trên cùng. Phía trên bàn thờ là nóc nhà và bầu trời, Phía trước bàn thờ là các gian trang trọng, không nên đối diện cầu thang hoặc các không gian như sân phơi, kho. Trong trường hợp đặt bàn thờ ở tầng dưới hoặc tầng giữa nên tránh phía dưới bàn thờ là bếp lửa; phía trên là nhà tắm, nhà vệ sinh, giường ngủ hoặc các vật nặng nề đè lên. Còn đối với nhà chung cư, nếu đặt bàn thờ và phòng khách cùng một mặt bằng thì cần có có vách ngăn hoặc tấm bình phong ngăn cách giữa không gian thờ và phòng tiếp khách. Điều này để tránh các tầm nhìn trực tiếp vào khu thờ tự.
Bàn thờ phải luôn sạch sẽ, thông thoáng
Nơi thờ cúng cần được lau chùi sạch sẽ và thường xuyên thắp nhang. Không gian đặt bàn thờ phải đủ thông thoáng. Gia chủ không nên đặt bàn thờ quá cao hoặc quá thấp. Bàn thờ đặt quá cao gây khó khăn cho việc thờ cúng, trong khi đó bàn thờ thấp lại thiếu tính trang nghiêm. Trong trường hợp bàn thờ cao phải đảm bảo khoảng cách tới trần không quá gần, tránh quẩn khói và gây ám vàng trần.
Tăng thêm sinh khí cho nơi thờ tự bằng cây xanh
Để tăng thêm sinh khí cho nơi thờ tự, gia chủ có thể bố trí thêm một hoặc hai cây xanh. Nên lựa chọn cây kim tiền, phát lộc hoặc một số loài cây dễ sống. Không nên lựa chọn cây có gai nhọn, khó sống để tránh trường hợp đang trồng thì chết. Đặt các loài cây mang ý nghĩa tốt gần bàn thờ sẽ giúp tăng thêm sinh khí và tài lộc cho chủ nhà. Nếu gia đình có điều kiện thì có thể tạo một không gian sơn thủy và cây cối cạnh khu vực thờ tự. Điều này gây hiệu ứng tốt nhất khi muốn có nhiều sinh khí tụ tại đây, tạo phước lành cho mọi người sống trong nhà.
Nguyên tắc chiếu sáng ở phòng thờ
Phòng thờ của gia đình phải tạo được không khí trang nghiêm, ấm cúng, gần gũi tránh tạo cảm giác lạnh lẽo.
Phòng thờ thường được bố trí có diện tích nhỏ, do vậy bạn nên chọn những đèn treo nhỏ cho tương xứng với phòng, tránh treo các loại đèn chùm lớn gây mất cân đối. Cần lưu ý là bố trí ánh sáng đèn không được chiếu thẳng vào người ngồi khi hành lễ cúng bái.
Nếu tường sơn của phòng thờ có màu sáng thì không nên lắp nhiều bóng đèn sẽ ảnh hưởng đến tính chất trang nghiêm của nơi thờ cúng. Chỉ nên bố trí khoảng 2 đến 3 loại ánh sáng.
Tường có treo tranh nên bố trí hai đèn âm tường cân xứng hai bên bức tranh.
Bày trí trên bàn thờ
Tùy theo kích thước ngôi nhà, điều kiện mà việc bày trí bàn thờ gia tiên khác nhau. Thông thường có 1 đến 3 bát hương, bát hương ở giữa thờ chung thần linh thổ địa, bát hương hai bên là thờ gia tiên và bà cô ông mãnh.
Phía trước bát hương: Ở giữa bày cái đài nhỏ, với ba chén đựng nước sạch. Hai bên là hai đĩa bày hoa quả tươi và trầu cau, hoặc tiền vàng mã.
Phía sau bát hương: Là bộ bình để hoa tươi, hương và nến. Tùy theo chất liệu mà sự bày trí cũng khác. Với đồ sứ: Bộ tam sự bao gồm bát hương, hai cây đèn (hoặc hai con hạc đội đèn), bộ ngũ sự có thêm hai bình (dựng cắm hoa tươi và để hương); bộ thất sự có thêm hai bình (đựng nước và gạo).
Với đồ đồng: Tam sự có đỉnh đồng thay thế bát hương, và hai con hạc, ngũ sự có thêm hai ống hương và thất sự có thêm đôi đèn. Như vậy, bày trí của đồ đồng có tính trang trí thẩm mỹ là chính còn bày trí của đồ sứ thiên về tính thờ cúng và tâm linh hơn. Khi bố trí bàn thờ Phật cần cao hơn và tách biệt bàn thờ gia tiên.
Bố trí hoành phi, câu đối phòng thờ
Trong không gian thờ cúng tổ tiên của mỗi gia đình người Việt đều dành một phần trang trọng nhất để treo những bức hoành phi, câu đối. Đây là nét văn hóa đặc sắc trong đời sống tâm linh của người dân. Hoành phi thường được sơn son chữ vàng, có bức hoành phi hình cuốn thư. Chữ viết trên hoành phi đều tỏ lòng tôn kính của con cháu đối với tổ tiên, ghi tụng công đức của tổ tiên, ghi lại những tôn chỉ , thông điệp lời răn dạy con cháu, hoặc thể hiện ước nguyện cầu mong sự bình an, thái bình…
Hai bên bàn thờ còn có đôi câu đối. Ngoài dùng trang trí, đôi câu đối còn ghi lại những lời răn dạy con cháu những giá trị đạo đức truyền thống, ca ngợi truyền thống của dòng họ hoặc cầu mong thái bình, thịnh vượng.
Đặt bàn thờ theo thuật phong thuỷ
Việc bố trí đặt hướng bàn thờ cần căn cứ vào mệnh của gia chủ:
- Người mệnh Đông tứ trạch thì bàn thờ hướng vào một trong 4 hướng Khảm (Bắc), Tốn (Đông Nam), Chấn (Đông), Ly (Nam).
- Người mệnh Tây tứ trạch thì bàn thờ hướng vào một trong 4 hướng Đoài (Tây), Càn (Tây Bắc), Cấn (Đông Bắc), Khôn (Tây Nam). Đặt bàn thờ theo thuật phong thủy
Những điều kiêng kỵ với bàn thờ
Kiêng kỵ về cách cục, trong phong thủy bàn thờ được coi như kháo sơn, cần đặt ở nơi có sơn tinh đang vượng. Như năm nay chúng ta đang ở trong vận 8, bàn thờ nên đặt nơi có Cửu Tử hay Nhất Bạch đáo sơn.
Kiêng kỵ về thời gian lập bàn thờ
Việc lập bàn thờ thường được tiến hành đồng thời với nhập trạch, nên việc lựa chọn thời gian có ý nghĩa vô cùng quan trọng, ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống sau này. Ngoài thời gian phù hợp với nhập trạch, cúng tế hay hợp tuổi gia chủ, người ta còn chú ý đến thời điểm có sao Bát Bạch để hóa giải sát khí.
Kiêng kỵ về người lập bàn thờ:
Người xưa cho rằng phụ nữ mang thai có nhiều tạp khí, không nên động chạm vào bàn thờ hay bát hương. Hơn nữa, người bốc bát hương nên là gia chủ, chứ không nhất thiết phải nhờ người khác, cốt sao là sự thành tâm và tay chân sạch sẽ khi thực hiện.
Kiêng kỵ về bố trí trên bàn thờ:
Bàn thờ là nơi thờ cúng gia tiên chứ không phải nơi phô trương hay trưng bày, những thứ không liên quan đến thờ cúng không bày lên bàn thờ, nhất là giấy công đức ở đình chùa. Nếu thờ gia tiên cùng Phật hay thờ mẫu, cần tách riêng bàn thờ Phật hay thờ mẫu, bàn thờ gia tiên để thấp hơn và tách biệt.
Kiêng kỵ về đồ lễ trên bàn thờ:
Quan trọng nhất là hương hoa, tức hương thắp, hoa quả tươi, hoa tươi và nước sạch. Tránh các loại đồ giả như hoa quả nhựa. Đồ thờ cúng xong rồi nên bỏ xuống để thụ lộc, tránh bày để từ tháng này qua tháng khác. Không nên để lễ mặn, hay tiền mặt lên bàn thờ.
